Trong bối cảnh đại dịch COVID-19 vẫn căng thẳng và biến thể Delta lây lan nhanh, những thông tin về về các loại thuốc được quảng cáo là có thể chữa được bệnh, mua vắc xin trôi nổi …. lan truyền trên các mạng xã hội khiến không ít người nghe theo, gây khó khăn thêm cho công cuộc phòng chống COVID-19 toàn cầu.
Bài Viết Liên Quan
- Lựa chọn trái cây thông minh để không phản tác dụng mà có lợi sức khỏe
- 10.000 bước mỗi ngày có thể giảm một nửa nguy cơ sa sút trí tuệ
- Các nhà khoa học phát hiện mối liên hệ giữa ung thư và bệnh tim mạch
Vắc xin giả và chữa bệnh theo mạng xã hội
Mạng xã hội Facebook cho biết, trong thời gian qua đã gỡ bỏ 18 triệu mẩu thông tin sai lệch về COVID-19, song nhiều chuyên gia xã hội nhận định rằng hàng triệu người sử dụng mạng xã hội vẫn gặp phải tin giả hàng ngày. Thực tế, “đại dịch tin giả ” nguy hiểm không kém đại dịch COVID-19.
Thời gian gần đây, chiến dịch tiêm chủng vắc xin COVID-19 tại Mỹ đã bị trì hoãn khi không ít người e ngại không muốn tiêm. Theo giới chức y tế Mỹ, sự gia tăng đột biến hiện nay về số ca mắc và t.ử v.ong do COVID-19 trên khắp nước Mỹ hầu như chỉ xảy ra ở những người chưa được tiêm phòng.
Nhiều quan chức liên bang Mỹ nhận định rằng những thông tin sai lệch về vắc xin COVID-19 đã và đang đe dọa nỗ lực chặn đứng đại dịch và cứu sống người dân. “Thông tin sai lệch là mối đe dọa nghiêm trọng đối với sức khỏe cộng đồng. Nó có thể gây nhầm lẫn, ngờ vực, gây hại cho sức khỏe của mọi người và phá hoại các nỗ lực vì sức khỏe cộng đồng” – Tổng Y sĩ Mỹ Vivek Murthy khẳng định.
Sự việc nghiêm trọng đến mức, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã lên tiếng chỉ trích các mạng xã hội đang “s.át h.ại con người” khi không thể kiểm soát những thông tin sai lệch về đại dịch COVID-19 và việc tiêm phòng. Nhà Trắng đang gia tăng áp lực đối với các công ty truyền thông xã hội nhằm loại bỏ những thông tin sai lệch về việc tiêm vắc xin COVID-19.
Trong một diễn biến khác, hiện nay xuất hiện rất nhiều người bán vắc xin COVID-19 giả trên mạng, tại nhiều quốc gia như Tây Ban Nha, Pháp, Đức, Thụy Sỹ, Thụy Điển, Mexico, Australia… Công ty Pfizer cho biết đã xác định những trường hợp làm giả vắc xin COVID-19 của hãng này tại Mexico và Ba Lan. Trước đó, lực lượng chức năng tại Nam Phi đã triệt phá kho vắc xin COVID-19 giả khoảng 2.400 liều.
Theo Công ty an ninh mạng Check Point tại Thủ đô Tel Aviv (Israel), tới thời điểm này, họ đã phát hiện hàng nghìn trường hợp rao bán vắc xin COVID-19 trên mạng. Những kẻ l.ừa đ.ảo tuyên bố có đủ loại vắc xin Pfizer, AstraZeneca, Johnson & Johnson, Sinopharm và Sputnik V. Theo báo Wall Street Journal, trường hợp giao bán vắc xin COVID-19 giả trên mạng gia tăng theo cấp số nhân và tất cả những người bán hàng đều rất sẵn sàng chuyển hàng tới mọi nơi.
Theo các chuyên gia bảo mật Mỹ – những người đã thử đặt mua vắc xin từ một trong các nhà bán hàng online nhưng hàng không bao giờ tới và người bán cũng biến mất luôn sau giao dịch. Tổng thư ký INTERPOL – ông Jurgen Stock nhận định, trong thời gian tới, thế giới sẽ tăng thêm các loại hình tội phạm liên quan vắc xin COVID-19.
Tình trạng phòng ngừa và chữa COVID-19 theo “lời mách” trên mạng xã hội ngày càng gia tăng. Tại Indonesia, một số đoạn video trên mạng xã hội cho thấy nhiều người dân nước này đổ xô đi mua một loại sữa bột vì có tin đồn vô căn cứ rằng loại sữa này có thể tạo ra kháng thể chống lại COVID-19. Do xu hướng mua sắm mới, giá của nhãn sữa này tăng 455% tại Indonesia. Trong khi đó, vẫn chưa có nghiên cứu hay bằng chứng khoa học nào chỉ ra việc uống loại sữa này có thể phòng chống dịch COVID-19.
Tương tự, một tài khoản có tên “Kẹo ong Anh” trên mạng xã hội tuyên bố kẹo này có thể chống lại các loại virus nói chung, trong đó có COVID-19 thu hút sự chú ý của rất nhiều người. Tuy nhiên, Tiến sĩ Faheem Younus, chuyên gia về bệnh truyền nhiễm tại trường Đại học Maryland (Mỹ) nhận xét cụm từ “tăng cường hệ miễn dịch” là rất chung chung và khẳng định không có bằng chứng nào chứng minh tác dụng chống COVID-19 của kẹo ong.
Gần 6000 người phải nhập viện vì thông tin sai lệch
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cảnh báo rằng “hành động dựa trên thông tin sai lệch có thể trả giá bằng cả tính mạng”. WHO cho biết trong 3 tháng đầu năm 2020, khi đại dịch bắt đầu lan rộng ra khắp thế giới, gần 6.000 người trên toàn cầu đã phải nhập viện, trong khi ít nhất 800 người có thể đã c.hết do thông tin sai lệch liên quan đến COVID-19.
Trước nạn tin giả tràn lan, Tổ chức Giáo dục – Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO) khuyến cáo độc giả cần bình tĩnh, tỉnh táo sàng lọc thông tin. Người đọc cần kiểm chứng cơ sở nguồn tin, xem thông tin đó đến từ nguồn nào. Giữa nhiều luồng thông tin hỗn loạn, độc giả nên tìm đọc tin, bài viết trên trang chính thống, có nội dung tương tự để đối chiếu hoặc xin sự tham vấn của các chuyên gia trên từng lĩnh vực.
Về vấn nạn vắc xin giả, hiện các quốc gia đang những biện pháp như tăng cường các chiến dịch tuyên truyền để người dân hiểu rõ về các nguy cơ có thể gặp nếu mua vắc xin từ các nguồn bên ngoài hệ thống y tế, như mua trên mạng.
Cơ quan hữu trách hướng dẫn người dân cách nhận ra việc dán nhãn hay đóng gói không đúng để phát hiện hàng giả. Một biện pháp nữa là giám sát các giao dịch khả nghi liên quan tới các phương tiện và thiết bị cần để sản xuất và đưa ra thị trường vắc xin giả, trong đó có xilanh, lọ đựng, nắp, dụng cụ đóng nắp, công cụ và thiết bị in ấn (tên nhãn vắc xin COVID-19 hoặc giấy chứng nhận).
Hãng dược Pfizer cho biết họ đã áp dụng “các biện pháp an ninh mạnh nhất” trong đóng gói sản phẩm để có thể quan sát được những liều vắc xin của họ đang được đưa tới đâu. Công ty này đang sử dụng các cảm biến nhiệt có gắn định vị GPS và một tháp kiểm soát riêng của Pfizer để theo dõi vị trí cũng như nhiệt độ theo thời gian thực của mỗi lô hàng vắc xin COVID-19 trên toàn lộ trình vận chuyển đã được thiết lập trước.
Xuyên tâm liên – Vị thuốc tiềm năng trong phòng chống COVID-19
Nhiều công trình nghiên cứu quốc tế đã đ.ánh giá tác dụng của dược liệu Xuyên tâm liên trong phòng chống COVID-19.
Mới đây, kết quả nghiên cứu của Viện Nghiên cứu y học cổ truyền Thái Lan cho thấy, trong vòng 3 ngày kể từ khi sử dụng Xuyên tâm liên, tình trạng của các tình nguyện viên mắc COVID-19 đều được cải thiện…
Xuyên tâm liên: Vị thuốc nhiều công dụng nhưng bị lãng quên
Xuyên tâm liên là vị thuốc thanh nhiệt, giải độc thường dùng trong y học cổ truyền. Vị thuốc này đã từng được coi như “thần dược” của thời bao cấp ở nước ta. Trong bối cảnh kinh tế khó khăn sau ngày giải phóng, ngành y tế thời đó cũng như các ngành khác đã phải đối mặt với tình trạng thiếu thốn đủ thứ. Khi đó Xuyên tâm liên được dùng để điều trị nhiều loại bệnh khác nhau.
Theo thời gian cùng với sự phát triển của các loại thuốc tân dược, nhất là các loại kháng sinh thế hệ mới, cái tên Xuyên tâm liên dần bị lãng quên. Tuy nhiên, với xu thế sử dụng dược liệu ngày càng phổ biến, các vị thuốc nam đang lấy lại được giá trị của mình, trong đó Xuyên tâm liên đã được nghiên cứu nhiều hơn về thành phần hóa học, tác dụng dược lý.
Xuyên tâm liên [Andrographis paniculata (Burm.f.) Wall. ex Nees], thuộc họ Ô rô (Acanthaceae), hay còn gọi là công cộng, hùng bút, nguyên cộng, lam khái liên, cây lá đắng, khô đảm thảo, nhất kiến kỷ… Trong tự nhiên, Xuyên tâm liên có nguồn gốc từ Ấn Độ và Sri Lanka, sau đó được di thực và trồng phổ biến ở Nam Á, Đông Nam Á, miền nam Trung Quốc, khu vực Caribe, Trung Mỹ, Australia và châu Phi.
Xuyên Tâm Liên [Andrographis paniculata (Burm.f.) Wall. ex Nees].
Xuyên tâm liên có tác dụng kháng vi sinh vật (vi khuẩn, virus, nấm, ký sinh trùng), chống viêm, oxy hóa, ung thư… được dùng để điều trị các bệnh về gan, sốt, tiêu chảy cấp tính, tăng huyết áp, thủy đậu, bệnh phong, sốt rét, viêm nhiễm, ung thư, tiểu đường…
Kết quả nghiên cứu về tác dụng chống COVID-19 của Xuyên tâm liên
Trong nghiên cứu in silico (mô phỏng, tính toán về các lĩnh vực sinh học, y dược trên máy vi tính) về một số cây thuốc có triển vọng để phòng chống và điều trị COVID-19 đã được báo cáo, Xuyên tâm liên là loại dược liệu được quan tâm và đ.ánh giá cao.
Tại Ấn Độ, kết quả nghiên cứu của các nhà khoa học thuộc Trường Cao đẳng dược JSS (2020) cho thấy, các thành phần hóa học của Xuyên tâm liên (andrographolide và dihydroxy dimethoxy flavone) có tác dụng chống lại COVID-19 bằng cách ức chế enzym protease chính của virus này trên thử nghiệm in silico.
Andrographolide (thuộc nhóm diterpenoid lactone) – hợp chất chiết xuất từ Xuyên tâm liên là một chất ức chế tiềm năng đối với protease chính của COVID-19 (Mpro). Nghiên cứu cho thấy, andrographolide có tác dụng kết nối phân tử, phân tích mục tiêu, dự đoán độc tính và dược động học. Andrographolide đã được gắn thành công vào vị trí liên kết của COVID-19 Mpro (với đ.iểm gắn kết là -3.094357 [A1] kcal/mol). Các phương pháp tính toán cũng dự đoán phân tử này có độ hòa tan tốt, đặc tính dược lực học và độ chính xác mục tiêu. Phân tử này cũng tuân theo quy tắc Lipinski, khiến nó trở thành một hợp chất đầy hứa hẹn, có tiềm năng sử dụng chống lại COVID-19.
Cấu trúc hóa của andrographolide.
Nghiên cứu của các nhà khoa học thuộc Đại học Airlangga (Indonesia) năm 2020 cho thấy, Xuyên tâm liên có tiềm năng là chất ức chế protease chính 6LU7 COVID-19. Tuy nhiên, phát hiện này cần được kiểm chứng thêm.
Tăng cường miễn dịch là chiến lược toàn cầu để chống lại đại dịch COVID-19. Xuyên tâm liên trước đây được sử dụng rộng rãi để điều trị đau họng, cảm cúm và n.hiễm t.rùng đường hô hấp… đã được các nhà khoa học tại Đại học Jadavpur, Ấn Độ (2020) nghiên cứu nhằm mục tiêu chống COVID-19 và các con đường lây lan của nó. Kết quả cho thấy, sự hợp lực giữa andrographolide và một số hợp chất khác của Xuyên tâm liên được xác định là chất chống viêm an toàn và hiệu quả, có tác dụng đối với n.hiễm t.rùng đường hô hấp trên, có thể làm giảm đáng kể việc sản xuất cytokine và các yếu tố gây viêm trong nhiễm virus.
Tại Trung Quốc, trong quá trình đẩy lùi đại dịch COVID-19 đã thực hiện chương trình khuyên dùng xiyanping tiêm để điều trị lâm sàng COVID-19. Xiyanping là một chế phẩm chống viêm, kháng virus được phát triển và cấp phép sử dụng ở Trung Quốc. Đây là một sản phẩm tiêm bán tổng hợp có nguồn gốc từ thành phần hoạt tính của cây Xuyên tâm liên gồm 9-dehydro-17-hydro-andrographolide và natri 9-dehydro-17-hydro-andrographolide-19-yl sulfate. Bài báo của nhóm tác giả thuộc Tasly Pharmaceutical Group Co. Thiên Tân, Trung Quốc (2020) đã tóm tắt tác dụng dược lý và ứng dụng lâm sàng của andrographolide Xuyên tâm liên, đồng thời khẳng định các công năng thanh nhiệt và giải độc, kháng sinh và chống viêm, có tác dụng điều trị rõ ràng đối với các bệnh hô hấp bao gồm viêm phổi, viêm đường hô hấp trên do vi khuẩn, virus dựa trên một số lượng lớn dữ liệu lâm sàng đã được tích lũy. Andrographolide có tác dụng kháng virus tiềm năng trong việc điều trị COVID-19 và có thể làm giảm mức độ viêm ở bệnh nhân, cải thiện các triệu chứng hô hấp, ức chế virus và cải thiện khả năng miễn dịch của cơ thể… với tính an toàn cao.
Ngoài ra, andrographolide còn có tác dụng bảo vệ gan và có giá trị lâm sàng để điều trị các bệnh tim mạch, đồng thời có tác dụng bảo vệ đối với tổn thương gan, tim mạch do một số thuốc chống COVID-19 khác. Qua đây, có thể thấy việc điều trị COVID-19 bằng andrographolide phù hợp với lý thuyết của y học cổ truyền về vị thuốc Xuyên tâm liên.
Tại Thái Lan, tác dụng chống COVID-19 của Xuyên tâm liên đã được khẳng định hơn khi cuộc thử nghiệm lâm sàng đầu tiên đã được Viện Nghiên cứu y học cổ truyền Thái Lan (2020) tiến hành trên những bệnh nhân đã biểu hiện triệu chứng nhiễm COVID-19 nhẹ như đau họng, nhức đầu, ho hay sổ mũi. Người bệnh được cho uống 180 mg Xuyên tâm liên/ngày, chia đều làm 3 lần vào lúc 6 giờ sáng, 2 giờ chiều và 10 giờ tối, uống liên tục trong 5 ngày. Cuộc thử nghiệm cho kết quả khả quan, trong vòng 3 ngày kể từ khi sử dụng Xuyên tâm liên tình trạng sức khỏe của các tình nguyện viên mắc COVID-19 đều được cải thiện.
Các kết quả trên cho thấy, Xuyên tâm liên là vị thuốc tiềm năng trong việc phòng chống COVID-19. Bên cạnh đó, còn nhiều dược liệu khác cũng có tác dụng tốt được đ.ánh giá như Diệp hạ châu, Kim ngân hoa, Thanh hao hoa vàng, Hoắc hương, Nghệ, Gừng, Cam thảo, Sâm Ấn Độ…
Dược liệu Xuyên tâm liên từng được coi như “thần dược”, đặc biệt trong thời kỳ bao cấp, được dùng khá phổ biến. Các nghiên cứu gần đây càng cho thấy rõ giá trị của loại thuốc này trong điều trị bệnh nói chung, và tiềm năng trong phòng chống COVID-19 nói riêng. Tuy nhiên, sản lượng trồng loại dược liệu này hiện nay còn rất ít và ít được ghi đơn cũng như tham gia trong thành phần của thuốc thành phẩm đông dược.
Xuyên tâm liên trồng không khó và rất phù hợp với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng ở Việt Nam. Do vậy cần có chính sách khuyến khích trồng, bảo tồn, nghiên cứu và phát triển đối với dược liệu này. Bên cạnh đó, chúng ta cần phải quan tâm hơn nữa đến việc nghiên cứu ứng dụng Xuyên tâm liên trong điều trị bệnh.
